Συμμετοχή του κ. Ηλία Κακιόπουλου (ΕΣΜΥΕ), στο αφιέρωμα του B2Green
Η Αγορά των ΑΠΕ στη χώρα μας, έχει διέλθει εν μέσω πολλών προβλημάτων τα τελευταία 30 έτη, αφότου – τοις πράγμασι -ξεκίνησε να υφίσταται. Η γενικότερη κατεύθυνση ήταν πάντα θετική, αν και με κάποιες περιόδους (π.χ. οικονομική κρίση), όπου το ενδιαφέρον πρόσκαιρα μειωνότανε.
Σήμερα διέρχεται από το κρισιμότερο ίσως στάδιο, αυτό της υπερθέρμανσης του επενδυτικού ενδιαφέροντος, χωρίς – προς ώρας – ενδείξεις εκλογίκευσης.
Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, και εν μέσω πλήθους συνεδρίων που λαμβάνουν χώρα το τελευταίο διάστημα για τις ΑΠΕ, ανακοινώθηκε ότι 14 GW έργων ΑΠΕ βρίσκονται σε λειτουργία στη χώρα μας και επιπρόσθετα άλλα 21 GW έχουν Οριστικούς Όρους σύνδεσης, άρα είναι σχεδόν στο σύνολό τους υλοποιήσιμα.
Ήτοι, άθροισμα 35 GW, μόνο τα ΑΠΕ. Ενώ άνω των 40GW ώριμα αδειοδοτικά έργων αναμένουν περαιτέρω να λάβουν Οριστικούς Όρους Σύνδεσης.
Έτσι, τα μεγέθη του ΕΣΕΚ, το οποίο είναι σε κάθε περίπτωση ενδεικτικό, έχουν ξεπεραστεί ήδη.
Κοιτώντας κανείς την ημερήσια ζήτηση, αυτή κυμαίνεται μεταξύ 5,5 – 11 GW, στην καλύτερη των περιπτώσεων.
Περαιτέρω, η δυνητική παραγωγή όλων των υφισταμένων και υπό αδειοδότηση GW, θα φτάσει να μπορεί να παράξει άνω των 60 TWh Η.Ε., όταν η ζήτηση σήμερα είναι περί τις 49 TWh και δεν αναμένεται να αυξηθεί. Σημειώνεται ότι η ζήτηση πριν 15 έτη ήταν περί τις 56 TWh, και πλέον δεν υπάρχει η αιτία του Covid για να δικαιολογεί μία πρόσκαιρη μείωση. Έτσι, η μείωση της ζήτησης Η.Ε. είναι ένα ενδογενές φαινόμενο του συστήματός μας, τόσο λόγω των προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας, όσο και λόγω της έλλειψης ανάπτυξης του Βιομηχανικού τομέα της οικονομίας.
Όλα τα παραπάνω συνάδουν σε μόνιμο πλεόνασμα του παραγωγικού δυναμικού της Η.Ε., ιδιαιτέρως στο τμήμα της που θα παράγεται από ΑΠΕ και θα πρέπει να εξεταστούν λύσεις αυτού του φαινομένου, τόσο σε κατεπείγουσα φάση για το σήμερα, όσο και μεσοπρόθεσμες για το ορατό μέλλον.
Επίσης, πρέπει να τονίσουμε ότι οι μηδενικές/αρνητικές τιμές είναι η άλλη όψη των περικοπών. Άρα τα φαινόμενα των μηδενικών / αρνητικών τιμών και των περικοπών θα πρέπει να τα θεωρούμε ως ένα ενιαίο φαινόμενο, που αποτελεί την – σε πραγματικό χρόνο – απόκριση της αγοράς στην υπερπαραγωγή Η.Ε. ή ισοδύναμα, στην ελλείπουσα ζήτηση Η.Ε..
Πρέπει να επισημανθεί ότι στην αγορά της Η.Ε. ο επενδυτής που έχει επενδύσει από το 2019 και μετά, δεν προστατεύεται έναντι της αθρόας εισόδου πληθώρας νέων επενδυτών που σπρώχνουν με τις επενδύσεις τους (κυρίως ΦΒ) την τιμή της Η.Ε. στο μηδέν ή και σε αρνητικά επίπεδα. Άρα, έχουμε μια αγορά που είναι loose-Loose τόσο για τους υφιστάμενους επενδυτές όσο και για τους νεοεισερχόμενους επενδυτές, αλλά μόνο για όσους δεν έχουν τη δυνατότητα της καθετοποίησης, καθώς όλο το κέρδος μεταφέρεται στους καθετοποιημένους ομίλους που περιλαμβάνουν και προμήθεια. Άρα μιλάμε για μία αγορά που απέχει πολύ από το να είναι αυτό-ρυθμιζόμενη. Στην ουσία, δεν μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι είναι μία ελεύθερη αγορά. Σημαντικό να επισημάνουμε ότι οι μεγαλύτερες εταιρείες προμήθειας συγκεντρώνουν άνω του 70% της αγοράς σε λίγα χέρια, οδηγώντας σε καθαρές ολιγοπωλιακές καταστάσεις. Είναι πολύ μεγάλη η ευθύνη της Πολιτείας, τόσο για το σημείο που έχει φτάσει η αγορά αλλά και για τα επόμενα βήματά της. Ισχυρισμοί, ότι η αγορά θα (πρέπει να) αυτορυθμιστεί είναι σημαντικά έωλοι, αφού η ίδια η δομή της αγοράς είναι υπέρ των μεγάλων καθετοποιημένων ομίλων.
Εδώ βέβαια πρέπει να επισημάνουμε ότι για τα πρώτα 20 έτη, τη νέα αγορά παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ τη στήριξαν κυρίως οι μικροί παραγωγοί, που άνοιξαν το δρόμο για τους μεγάλους καθετοποιημένους ομίλους. Και σήμερα, οι μικροί παραγωγοί είναι προς εξαφάνιση, λόγω της ίδιας της αγοράς που οι ίδιοι στήριξαν επί 20 έτη και αυτό είναι σε γνώση της Πολιτείας. Είναι σαφές ότι μία τέτοια εξέλιξη, πόρρω απέχει από την οποιαδήποτε κοινωνική δικαιοσύνη.
Ορισμένες από τις λύσεις στην υπερπροσφορά / έλλειψη ζήτησης για Η.Ε. είναι οι εξής:
- Αποθήκευση με μπαταρίες: Με ψηλό πάγιο κόστος επένδυσης και με επιδοτήσεις κεφαλαίου, άρα με τρόπο που θα επιβαρύνει το κοινωνικό σύνολο, θα μετατοπίσει χρονικά το πλεόνασμα της παραγωγής για ορισμένες ώρες εκατέρωθεν του κρίσιμου σήμερα διαστήματος 11πμ-5μμ. Αυτό προσωρινά θα ανακουφίσει τις περικοπές / μηδενικές / αρνητικές τιμές, αλλά όσο περισσότεροι επενδυτές επιλέγουν αυτή τη λύση, τόσο η οικονομική της χρησιμότητα θα περιορίζεται. Και μάλιστα, οι νεοεισερχόμενοι επενδυτές στην αποθήκευση θα κανιβαλίζουν τους υφιστάμενους επενδυτές, άρα παύει να υφίσταται το όποιο κέρδος του first in – first served. Επίσης οι μπαταρίες έχουν συντελεστή ίδιας αποφόρτισης και αυτό σημαίνει απώλειες, ενώ επιπλέον έχουν περιορισμένη χωρητικότητα που διαρκεί μόνο για κάποιες ώρες. Άρα είναι μία προσωρινή και πολύ ακριβή λύση, με πολλούς τεχνικούς περιορισμούς και με επιβάρυνση του κοινωνικού συνόλου, λόγω της επιδότησης του CAPEX τους. Η οποία λύση μεταφέρει το πρόβλημα και δεν το λύνει, ενώ έχει ορατό άνω όριο στη χρησιμότητά της.
- Αποθήκευση με αντλησιοταμίευση: Δεν έχει τους τεχνικούς περιορισμούς των μπαταριών, μπορεί να μετατοπίσει την καμπύλη της προσφοράς ακόμη μακρύτερα μέσα στο 24ωρο, μπορεί να λειτουργήσει πυροσβεστικά σε περιόδους αιχμιακής ζήτησης, όμως έχει αρκετές απώλειες Η.Ε. λόγω της φύσης της διαδικασίας της, η τιμολογιακή της πολιτική μένει να φανεί αν θα επιβαρύνει το κοινωνικό σύνολο, και σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να λειτουργήσει πέρα από το οριακό σημείο, που η προσφορά Η.Ε. θα υπερβαίνει τη ζήτηση, κάτι που ήδη γίνεται.
- Μετατόπιση των ζωνών χαμηλής χρέωσης από τη νύχτα στις μεσημβρινές ώρες: Με κόστος απείρως μικρότερο των μπαταριών αλλά και της ανλτησιοταμίευσης, μπορεί να μετατοπίσει τη ζήτηση από τις νυχτερινές ώρες στις μεσημεριανές ου σήμερα εντοπίζεται το πρόβλημα και να μετριάσει με χαμηλό οικονομικό κόστος για το σύστημα, το πρόβλημα της υπερπαραγωγής. Και πάλι όμως δεν μπορεί να λειτουργήσει πέρα από το οριακό σημείο, που η προσφορά Η.Ε. θα υπερβαίνει τη ζήτηση, κάτι που ήδη γίνεται.
- Εκμηδενισμός του μεταβλητού τμήματος της τιμής Η.Ε. για τον καταναλωτή, κατά τις μεσημβρινές ώρες: Η λύση αυτή θα μεταφέρει τα άδικα κοινωνικά υπερκέρδη των καθετοποιημένων επιχειρήσεων του κλάδου στον καταναλωτή, και αφενός διέπεται από κοινωνική δικαιοσύνη, αφετέρου θα μπορεί όντως να αυξήσει την πραγματική ζήτηση πάνω από τις σημερινές 49TWh, αφού το παραγόμενο προϊόν θα έχει μηδενική μεταβλητή τιμή. Δηλαδή αυτή η λύση, μπορεί όντως να «γεννήσει» ζήτηση για Η.Ε. Αυτό, από τη μια πιθανώς θα οδηγήσει σε «σπατάλη» ενέργειας, από την άλλη όμως θα βοηθήσει στον εξαφανισμό των αρνητικών τιμών ή και των περικοπών, εξυγιαίνοντας το σύστημα, εν μέρει έστω, και βοηθώντας στην αποφυγή της απαξίωσης του κεφαλαιουχικού αποθέματος των παραγωγών ΑΠΕ, αποτρέποντας έτσι την πιθανή πτώχευσή τους. Σε κάθε περίπτωση, οι αρνητικές τιμές θα πρέπει να περνάνε στον καταναλωτή. Οτιδήποτε άλλο είναι προφανές ότι ενισχύει τον πληθωρισμό και τα ολιγοπώλια και επιβαρύνει τον καταναλωτή.
- Προμηθευτές: Μείωση του περιθωρίου κέρδους των προμηθευτών και μεταφορά στον ΕΛΑΠΕ, του υπερεσόδου τους, όπως αυτό προκύπτει από τις μηδενικές / αρνητικές τιμές. Έτσι, με ενισχυμένο τον ΕΛΑΠΕ, θα μπορεί να δημιουργηθεί μηχανισμός αποζημίωσης του κόστους κεφαλαίου των μονάδων ΑΠΕ που πωλούνε με μηδενικές / αρνητικές τιμές ή υφίστανται περικοπές. Όπως έχει υπάρξει μηχανισμός αποζημίωσης της ψυχρής εφεδρείας, έτσι θα πρέπει να υπάρξει μηχανισμός αποζημίωσης του κόστους κεφαλαίου των παραγωγών ΑΠΕ. Δε νοείται να έχει δημιουργηθεί στη χώρα κεφαλαιουχικό απόθεμα από επενδύσεις σε ΑΠΕ και αυτό να απαξιώνεται λόγω των μηδενικών / αρνητικών τιμών. Έτσι θα αυξήσουμε τις εγχώριες επενδύσεις? Τουναντίον, αυτή είναι η κλασσική συνταγή μακροπρόθεσμης μείωσης των επενδύσεων, μέσω της αποθάρρυνσης της επενδυτικής δραστηριότητας λόγω της τεράστιας διακύμανσης των αποδόσεων κεφαλαίου των επενδυτών. Οι επενδυτές χρειάζονται σταθερότητα και όχι τεράστιες αυξομειώσεις στις αποδόσεις τους ή απειλή απαξίωσης των επενδύσεών τους. Αυτά τα γνωρίζει ακόμη και ο πρωτοετής φοιτητής οποιασδήποτε οικονομικής σχολής.
- Εξαγωγές στις όμορες χώρες: Είναι σαφές ότι η σύζευξη των αγορών μοιραία οδηγεί στην εξομοίωση των τιμών με αποτέλεσμα, το παραγωγικό πλεόνασμα να επεκτείνεται από τη χώρα που το έχει και στις όμορες χώρες. Άρα, μικρή βοήθεια μπορεί να δοθεί από τις εξαγωγές. Οι οποίες μάλιστα έχουν το μειονέκτημα ότι δεν εισπράττουν ΕΤΜΕΑΡ (το οποίο εντούτοις αποτελεί κόστος ρεύματος), άρα ο ΕΛΑΠΕ στερείται ουσιώδους εσόδου, καθίσταται βαθύτερα ελλειμματικός και άρα επιβαρύνει το κοινωνικό σύνολο. Το πρόβλημα επεκτείνεται περισσότερο στην περίπτωση εξαγωγών ενέργειας με τιμές κοντά στο μηδέν οι οποίες εισπράττουν το σύνολο της λειτουργικής ενίσχυσης, επιβαρύνοντας περαιτέρω τον ΕΛΑΠΕ. Στην περίπτωση δε που η τιμή σε γειτονική χώρα (π.χ. Βουλγαρία) λαμβάνει μηδενική ή ακόμη και αρνητική τιμή, το διασυνοριακό εμπόριο για τη χώρα μας γυρίζει σε εισαγωγικό, στο peak μάλιστα της παραγωγής των ΑΠΕ επιτείνοντας περεταίρω τις περικοπές λόγω ακόμα μικρότερης ελεύθερης ζήτησης και παράλληλης αύξησης της προσφοράς.
- Εξαγωγές σε μακρινές χώρες πχ Γερμανία: Η λύση αυτή θέλει πολλά χρόνια ακόμη για να υλοποιηθεί. Βασίζεται σε υποθέσεις ότι και στις όποιες μακρινές χώρες θα υπάρχει μόνιμο πλεόνασμα ζήτησης σε ικανή τιμή. Αυτή η υπόθεση εργασίας θα πρέπει να αποσβένει και όλα τα κόστη μεταφοράς, και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ισχύει για ικανό χρονικό διάστημα. Επίσης, συνεχίζουν να υπάρχουν τα προβλήματα που προαναφέραμε ότι οι εξαγωγές στερούν τον ΕΛΑΠΕ από τον πόρο του ΕΤΜΕΑΡ ή τον επιβαρύνουν από την καταβολή υψηλής λειτουργικής ενίσχυσης.
- Μαζικός εξηλεκτρισμός: Η παρούσα συγκυρία αποτελεί μία χρυσή ευκαιρία για το μαζικό εξηλεκτρισμό της χώρας. Είναι γνωστό ότι μικρό μόνο κλάσμα της κατανάλωσης Ενέργειας στην Ελλάδα είναι η Η.Ε.. Τη μερίδα του λέοντος την έχουν τα ορυκτά καύσιμα στις μεταφορές και στη θέρμανση. Τί σημαίνει μαζικός εξηλεκτρισμός? Σημαίνει ότι θα εγκαταλειφθούν οι καυστήρες Φ.Α. και πετρελαίου άμεσα, και θα αντικατασταθούν από αντλίες θερμότητας, κλπ και ότι τα αυτοκίνητα μαζικά θα αρχίσουν να αντικαθίστανται από Ηλεκτρικά. Είναι εφικτό αυτό? Και σε τί κόστος για την οικονομία, δεδομένου ότι θα απαξιωθεί τάχιστα ένα τεράστιο κεφαλαιουχικό απόθεμα από υφιστάμενες τεχνολογίες και θα αντικατασταθεί βίαια από νέες εισαγόμενες ηλεκτρικές τεχνολογίες? Τί σημαντικές επιπτώσεις θα έχει στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών? Δεν έχει γίνει προς το παρόν απολύτως καμία στρατηγική μελέτη για το θέμα, και εδώ αναφύεται ανάγλυφα η έλλειψη οποιασδήποτε πρόνοιας της Πολιτείας, που θα έπρεπε να είχε δει το θέμα από πολύ νωρίς και να είχε ήδη αναζητήσει τις εν λόγω εναλλακτικές και να εξετάσει αν είναι ωφέλιμες για το κοινωνικό σύνολο και την Ελληνική οικονομία ή όχι. Τονίζεται ότι το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών παραμένει βαθύτατα ελλειμματικό, οπότε οποιαδήποτε περαιτέρω επιβάρυνσή του, είναι κόκκινο πανί για τη βιωσιμότητά του, και κατ’ επέκταση της βιωσιμότητα της Ελληνικής Οικονομίας, που παραμένει υπερδανεισμένη.
- Μικρά Υδροηλεκτρικά: Στην πραγματικότητα, τα ΜΥΗΕ παράγουν οριζόντια καμπύλη παραγωγής, όπως ακριβώς και οι μπαταρίες. Είναι μία μη στοχαστική τεχνολογία ΑΠΕ, που μπορεί να παράξει πολύτιμη ενέργεια βάσης, μετριάζοντας το πρόβλημα της αναντιστοιχίας παραγωγής/ζζήτησης. Αυτή η ικανότητα των ΜΥΗΕ αποτελεί μία πολύ σημαντική υπηρεσία προς το ενεργειακό σύστημα της χώρας και αντί να τιμολογείται θετικά υπέρ των ΜΥΗΕ, αντιθέτως και τα ΜΥΗΕ υφίστανται περικοπές κατά τις μεσημβρινές ώρες. Δηλαδή, τα ΜΥΗΕ παράγουν τη νύχτα πολύτιμη ενέργεια βάσης και το μεσημέρι υφίστανται περικοπές, ακριβώς σε αυτή την πολύτιμη ενέργεια βάσης. Άδικο? Ναι. Εσφαλμένο για το σύστημα? Ναι. Τί κάνει η Πολιτεία για αυτό? Τίποτα. Η παραγωγική βάση των ΜΥΗΕ είναι χαμηλή, μόλις 300MW, και η Πολιτεία θα πρέπει να τα προωθήσει έναντι της ανεξέλεγκτης μονοκαλλιέργειας των ΦΒ, που – επί της ουσίας – δημιούργησαν το πρόβλημα. Τα ΜΥΗΕ επιβαρύνονται από εξαιρετικά μακρά περίοδο αδειοδότησης, που αποτελεί συγκριτικό μειονέκτημα για τον κλάδο, διότι όταν ωριμάζει αδειοδοτικά ένα ΜΥΗΕ, ο ηλεκτρικός χώρος που αρχικώς υπήρχε για να συνδεθεί έχει καταληφθεί από άλλες «γρηγορότερες» τεχνολογίες ΑΠΕ. Έχουμε επισημάνει επανειλημμένα αυτή την κατάσταση στην πολιτεία, αλλά η κατάσταση έχει βελτιωθεί μόνο οριακά, ενώ υπάρχουν ακόμη πολύ μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Επίσης, τα ΜΥΗΕ επειδή είναι έργα που ενσωματώνονται πλήρως στις τοπικές κοινωνίες, χαρακτηρίζονται και από μακρά περίοδο διαπραγμάτευσης με αυτές. Έχουμε δει ότι στην πράξη, οι διαπραγματεύσεις με τις τοπικές κοινωνίες βοηθιούνται πάρα πολύ όταν η Πολιτεία εκφράζει δημόσια τη στήριξή κι έμπρακτα μέσω ψηφισμάτων και νομοθετημάτων.
- Απαγόρευση κατασκευής νέων ΦΒ, μέχρι να ισορροπήσει το σύστημα: Είναι πολύ σημαντικό να αποθερμανθεί η αγορά ΑΠΕ. Μπορεί να μη μας αρέσει, αλλά η Πολιτεία ως υπέρτατος ρυθμιστής, έχει την ευθύνη της ομαλής λειτουργίας της αγοράς, και για αυτό έχει και το μοναδικό δικαίωμα να νομοθετεί. Θα πρέπει να ασκήσει άμεσα αυτό της το δικαίωμα επ’ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου. Η λογική των απλών και γρήγορων λύσεων για να φτάσουμε στους στόχους του ΕΣΕΚ έχει πλέον τελειώσει.
Συμπεράσματα
Μέχρι στιγμής η Πολιτεία έχει αφήσει την κατάσταση ανεξέλεγκτη. Η κεντρική της προσπάθεια είναι να υποκατασταθούν τα ορυκτά καύσιμα από εγχώριες ΑΠΕ, ώστε αφενός να αυξηθεί κατακόρυφα η ασφάλεια εφοδιασμού και να γινόμαστε λιγότερο ευάλωτοι στις ενεργειακές κρίσεις και αφετέρου να έχουμε μια πολύ πιο ανταγωνιστική οικονομία διότι θα αντικαθιστούμε τα ακριβά ορυκτά καύσιμα από φθηνή ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ και έτσι θα μειώνουμε τη εξάρτησή μας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που είναι εισαγόμενα καύσιμα.
Όμως, όπως εξελίσσονται τα πράγματα, είναι ορατός ο κίνδυνος, οι υφιστάμενες επενδύσεις κεφαλαίου παραγωγών ΑΠΕ να καταστούν άχρηστες. Προσοχή, δε μιλάμε για μελλοντικές επενδύσεις. Αναφερόμαστε σε επενδύσεις που υλοποιήθηκαν ακόμη και 5 χρόνια πίσω, το 2019, και ξαφνικά αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της πλήρους απαξίωσής τους. Με τις όποιες επιπτώσεις θα έχει αυτή η απαξίωση στο επενδυτικό περιβάλλον της χώρας, στους επιχειρηματίες, στις τράπεζες που θα δούνε νέα κόκκινα δάνεια στον ισολογισμό τους, κ.ό.κ..
Είναι αποδεδειγμένο πια, ότι το υφιστάμενο μοντέλο ανάπτυξης των ΑΠΕ που προτάσσει και προωθεί πηγές ενέργειας που οδηγούν σε όλο και μεγαλύτερες περικοπές ενέργειας και σε όλο και μεγαλύτερη απαίτηση υλοποίησης έργων αποθήκευσης, έναντι της αξιοποίησης των πλέον αξιόπιστων, σταθερών, ποιοτικών, περιβαλλοντικά βιώσιμων, αναπτυξιακών και πολλαπλού σκοπού πηγών ενέργειας, όπως είναι τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα, δεν λειτουργεί και πρέπει να αλλάξει. Τα ΜΥΗΕ, ως έργα πολλαπλού σκοπού, παράγοντας πολύτιμη ενέργεια βάσης και μη συνεισφέροντας καθόλου στο πρόβλημα της αναντιστοιχίας προσφοράς / ζήτησης είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει να προωθηθούν από την Πολιτεία με άμεση προτεραιότητα, νομοθετικά, αδειοδοτικά και σε επίπεδο δέσμευσης αποκλειστικού ηλεκτρικού χώρου. Τα ΜΥΗΕ είναι ένας κλάδος ΑΠΕ που δεν είναι στοχαστικός και αυτό τα λέει όλα.
Είναι στο χέρι της Πολιτείας να κατανοήσει την κρίσιμη καμπή της αγοράς ΑΠΕ στη χώρα μας και να λάβει άμεσα τα απαραίτητα μέτρα.
Πηγή: https://news.b2green.gr
