Η ανάπτυξη διαχρονικά υπηρετήθηκε και υπηρετείται από το «λευκό άνθρακα», την υδραυλική ενέργεια, που με τη μορφή της μηχανικής ενέργειας αποτελούσε για σειρά αιώνων για όλους τους πολιτισμούς, την κινητήρια δύναμη των υδροτροχών οριζοντίου ή κατακόρυφου άξονα, που σκοπό είχαν, κυρίως, την άλεση δημητριακών.
Η εξέλιξη των προδρόμων των μικρών υδροηλεκτρικών χάνεται στους αιώνες. Οι ρίζες τους όμως είναι καθαρά ελληνικές και μάλιστα μακεδονικές. Οι περιγραφές του Αριστοτέλη για οδοντωτά συστήματα μετάδοσης κίνησης, καθώς και ο περίφημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων μαρτυρούν την ύπαρξη της σχετικής τεχνολογίας, η οποία στηριζόταν στους υδραυλικούς τροχούς και τους υδρόμυλους. Στα κλασσικά έργα του Ήρωνα του Αλεξανδρέα υπάρχουν περιγραφές σειράς υδραυλικών διατάξεων πέραν αυτών που σχετίζονται με τον γνωστό αεροστρόβιλο και αναπτύσσονται θέματα μετάδοσης κίνησης με οδοντωτούς τροχούς.
Η τεχνολογία των νερόμυλων έμεινε ουσιαστικά στάσιμη μέχρι την εμφάνιση – στις αρχές του 19ου αιώνα – των πρώτων μηχανών που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως υδροστρόβιλοι. Από τα τέλη του 19ου αιώνα, τα έργα αξιοποίησης της υδραυλικής ενέργειας, που μέχρι τότε ήταν μικρής κλίμακας, σταδιακά αυξάνονται & μεγεθύνονται, μετατρέποντας ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό της υδραυλικής ενέργειας σε μηχανική, συμβαδίζοντας με την αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση και την τεχνολογική πρόοδο.
Με την ανάπτυξη των εφαρμογών του ηλεκτρισμού, το έργο αξιοποίησης της υδραυλικής ενέργειας γίνεται Υδροηλεκτρικό, δηλαδή η υδραυλική ενέργεια μετατρέπεται σε μηχανική από τον υδροστρόβιλο και στη συνέχεια σε ηλεκτρική από την ηλεκτρική γεννήτρια που είναι συζευγμένη με αυτόν. Στην Ευρώπη τουλάχιστον, οι 2-3 10ετίες μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως η χρυσή περίοδος των μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων, επειδή η έντονη αξιοποίηση του διαθέσιμου υδραυλικού δυναμικού έγινε με μονάδες μεγάλης ισχύος εκατοντάδων MW η κάθε μία. Σε σύγκριση με τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα, τα παλαιάς τεχνολογίας, μικρά υδροηλεκτρικά έργα (ΜΥΗΕ) που ήδη υπήρχαν, αποδείχθηκαν αντιοικονομικά (χαμηλός βαθμός απόδοσης και υψηλό κόστος παραγόμενης KWh) και σταδιακά εγκαταλείφθηκαν. Όμως, από την δεκαετία του 1980, παρατηρείται εκ νέου ένα έντονο διεθνώς ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των ΜΥΗΕ, που εκδηλώνεται είτε με την αξιοποίηση νέων υδατοπτώσεων, είτε με την επανασχεδίαση και εκσυγχρονισμό των ΜΥΗΕ που είχαν απομείνει ή εγκαταλειφθεί.
Όλες οι αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες στην Ευρώπη αλλά και στον κόσμο στήριξαν την ανάπτυξή τους στα ΜΥΗΕ, αξιοποιώντας τα, πριν από οποιαδήποτε άλλη πηγή ενέργειας.
Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα σήμερα
Είναι δεδομένο ότι το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής αναγνωρίζεται σήμερα ως η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετώπισε ποτέ η ανθρωπότητα και η αντιμετώπισή του βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των προτεραιοτήτων κάθε χώρας.
Δεδομένο και παγκόσμια αποδεκτό είναι επίσης και το γεγονός ότι η μόνη αειφόρος και ξεκάθαρη λύση στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, είναι η άμεση και μεγαλύτερη δυνατή μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου μέσω της μείωσης της χρήσης ορυκτών καυσίμων, της Εξοικονόμησης Ενέργειας και της μεγαλύτερης δυνατής ορθολογικής ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και κυρίως της αιολικής, της ηλιακής και της υδροηλεκτρικής ενέργειας.
Όσον αφορά στην μικροϋδροηλεκτρική ενέργεια, η στροφή του ενδιαφέροντος στην ανάπτυξη των ΜΥΗΕ προβάλει φυσιολογική, δεδομένου ότι είναι μια μορφή ενέργειας που ήταν ανέκαθεν προσιτή στον άνθρωπο και επιπρόσθετα εμπεριέχει τα συγκριτικά αποτελέσματα της αξιοπιστίας, της ασφάλειας, και της αφθονίας (ιδίως στη χώρα μας με βάση τη μορφολογία της), προσφέροντας εν ολίγοις «περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα».
Η τεχνολογική ωριμότητα των ΜΥΗΕ προσελκύει την ιδιαίτερη προσοχή του ιδιωτικού τομέα, της βιομηχανίας και των κυβερνητικών αποφάσεων. ΜΥΗΕ τα οποία είχαν απορριφθεί στο παρελθόν, επαναξιολογούνται και επανεξετάζονται. Η ευρωπαϊκή και η παγκόσμια κατασκευαστική βιομηχανία υδροστροβίλων έχουν ενσωματώσει στην παραγωγή τους πλήρεις σειρές τυποποιημένων στροβίλων κάνοντας έτσι ελκυστικότερες τις μικροϋδροηλεκτρικές επενδύσεις.
Η μικροϋδροηλεκτρική ενέργεια αξίζει συνεχούς προσοχής ως μια σημαντικότατη και πολλά υποσχόμενη πηγή ενέργειας, τη στιγμή μάλιστα που μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των τεχνικοοικονομικά εκμεταλλεύσιμων μικροϋδροενεργειακών πηγών έχει αξιοποιηθεί. Εκατοντάδες θέσεις περιμένουν για εγκατάσταση ΜΥΗΕ. Μια μεγάλη προσπάθεια πρέπει να γίνει, έτσι ώστε να δώσουμε στην μικροϋδροηλεκτρική ενέργεια την θέση που της αξίζει, στα πλαίσια των οφελών που συνεπάγεται η αξιοποίηση των τοπικών φυσικών πόρων, συμβάλλοντας στο ελληνικό ενεργειακό και εμπορικό ισοζύγιο, στην οικονομία και στην τοπική και εθνική ανάπτυξη.
Η εξασφάλιση της αέναης λειτουργίας
Ο μεγάλος χρόνος ζωής των κύριων εγκαταστάσεων των ΜΥΗΕ και η διασφάλιση της συνέχισης της λειτουργίας των υφιστάμενων έργων μετά το πέρας της πρώτης 20ετίας, το οποίο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων, επιβάλει την δημιουργία μιας σύντομης και απλής διαδικασίας ριζικής ανανέωσης του εξοπλισμού (repowering) των Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ).
Στα πλαίσια αυτά απαιτείται ο επακριβής καθορισμός των προϋποθέσεων ένταξης των ΜΥΗΕ σε καθεστώς ριζικής ανανέωσης του εξοπλισμού τους καθώς και οι τεχνικές λεπτομέρειες της διαδικασίας που πρέπει ακολουθείται από τις συναρμόδιες υπηρεσίες για την ολοκλήρωσή της.
Κρυφά MYHE (Hidden or Treasure Hydro)
Η αξιοποίηση της υφιστάμενης ή η ανάκτηση της καταστρεφόμενης υδραυλικής ενέργειας στο σύνολο των δικτύων μεταφοράς και διακίνησης ύδατος από ΜΥΗΕ καθώς και η αξιοποίηση υφιστάμενων θέσεων που με μηδενικές σχεδόν παρεμβάσεις μπορούν να αξιοποιηθούν ενεργειακά (διεθνής ορολογία: Hidden or Τreasure Hydro) σε συνδυασμό με την αναβάθμιση – ανακαίνιση – εκσυγχρονισμό υφιστάμενων έργων, αποτελεί αυτονόητη και επιτακτική ανάγκη η οποία θα συμβάλει στην ορθολογικότερη χρήση, διαχείριση και αξιοποίηση του υδάτινου πόρου.
